Zadanie pn. Prace konserwatorskie ołtarza głównego (1903r.) wraz z obrazem św. Brygidy (XVw.) dofinansowano ze środków finansowych:
- Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu w kwocie 130.000,00 zł,
- Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w kwocie 100.000,00 zł,
- Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie w kwocie 2.316,00 zł,
- środkami własnymi.
Kościół Rektoralny pw. Wniebowzięcia NMP Zwycięskiej w Lublinie został wzniesiony w latach 1412-1426 przez króla W. Jagiełło jako dziękczynne wotum za zwycięstwo w Bitwie pod Grunwaldem. Z dawnego wyposażenia pozostały tylko nieliczne pamiątki przypominające o latach świetności królewskiego wotum:
Ołtarz główny - B/264 poz. 1 decyzja o wpisie do rejestru zabytków województwa lubelskiego z dnia 29.11.1986r., styl neogotycki, czas powstania ok. 1903r., wykonany z drewna o nastawie imitującej gotycką katedrę ze smukłymi wieżyczkami i sterczynami. Szafa – drewno dębowe, detal snycerski – drzewo lipowe. W partii cokołowej i w antepedium złocenia – szlagmetalem.
Obraz św. Brygidy, decyzja o wpisie do rejestru zabytków województwa lubelskiego z dnia 24.06.1970r., deska lipowa, malowany temperą, styl gotycki, czas powstania ¾ ćw. XVw., warsztat małopolski
Stan zachowania drewnianego zabytku - ołtarza głównego (ok. 1903r.) - dostateczny: zabrudzenia, zakurzenia ubytki, uszkodzenia mechaniczne detalu ozdobnego, zarysowania, przetarcia, złuszczenia warstwy lakieru, miejscowe ślady bytowania drewnojadów, odwrocie widoczny aktywny żer owadów, liczne, duże korytarze i partie już zniszczonego drewna, liczne kanały żerowania larw, wgniecenia na krawędziach form architektonicznych, przetarciami warstwy dekoracyjnej, rzeźbionej i snycerskiej, zniszczona powierzchnia pozłotnicza, snycerka przyklejona silikonem.
Stan zachowania zabytku – obrazu św. Brygidy (XVw.) – zły, wskazujący na konieczność podjęcia interwencji konserwatorskiej w celu zahamowania postępującej degradacji najcenniejszego zabytku: pociemniały werniks, ubytki warstwy malarskiej i zapraw, zabrudzenia, przetarcia, świecenie, pociemniałe zacieki, osłabienie sił adhezji wierzchnich warstw do podłoża, osłabienie drewnianego podobrazia, łuski farby, krakelury, poziome pęknięcia gruntu, warstwy malarskiej, smugi, odspojenia, mikroorganizmy. W partiach malowidła, gdzie już wcześniej stwierdzono znaczne zniszczenia i osłabienie drewnianego podobrazia to jest w górnym lewym narożniku i u dołu centralnie pojawiły się zmiany w postaci łusek farby o uniesionych brzegach. W partiach cienia na sukni św. Brygidy krakelury są poszerzone i uwidoczniła się siatka spękań warstwy malarskiej. Występują wykruszenie farby przy dolnym brzegu sukni. Całe lico jest zakurzone i zabrudzone. Można przypuszczać, że przyczyną utraty spoistości warstw obrazu są naturalne procesy starzenia się materiałów i wpływ zmiennych warunków mikroklimatycznych panujących w kościele. Być może niekorzystne wahania wilgotności wystąpiły w trakcie remontu wnętrza kościoła kiedy wymieniano tynki na ścianach.
Zakres prac przy zabytkowym ołtarzu głównym: konserwacja techniczna, estetyczna: oczyszczenie elementów, sklejenie pęknięć, wypełnienie ubytków, szczelin, uzupełnienie brakujących form rzeźbiarskich profili, elementów snycerskich, dezynsekcja, dezynfekcja, impregnacja, rekonstrukcja brakujących detali rzeźbiarskich i snycerskich, scalenie kolorystyczne, założenie gruntów na klejowo-kredowych, złocenia, zabezpieczenie złoceń
Zakres prac przy zabytkowym obrazie św. Brygidy: konserwacja techniczna, estetyczna: oczyszczenie, usunięcie pożółkłych werniksów, retuszy, przemalowań, uzupełnienie ubytków kitem kredowo-klejowym lub emulsyjnym, podklejenie odspojeń i pęcherzy metodą iniekcji, scalenie kolorystyczne, punktowanie farbami olejno-żywicznymi, wzmocnienie struktury, korekta retuszy, założenie werniksu końcowego satynowego na powierzchni malarskiej.
PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH PRZY OŁTARZU GŁÓWNYM
1. Odkurzenie i oczyszczenie powierzchni drewnianych z nawarstwień pylistych.
2. Demontaż rozluźnionych elementów ołtarza.
3. Przeprowadzenie zabiegu dezynsekcji z zastosowaniem środka toksycznego Hylotox Q, Permethrin-Komplet lub Aidol anty Insect, poprzez naniesieni pędzlem od odwrocia i zastrzyki w otwory wylotowe owadów.
4. Oczyszczenie powierzchni struktury z nawarstwień brudu i pociemniałej warstwy wykończeniowej przy zastosowaniu metod chemicznych. Metoda wybrana zostanie po przeprowadzeniu prób.
5. Wykonanie prac stolarskich, wzmocnienie konstrukcji.
6. Ewentualna wymiana połączeń stolarskich niespełniających swoich funkcji na nowe – uwzględnieniem oryginalnej technologii - kołki drewniane.
7. Oczyszczenie powierzchni rozspojeń i szczelin, powtórne sklejenie klejem stolarskim do drewna na bazie polioctanu winylu. Wykonanie taszli w miejscach powstałych szczelin z zastosowaniem drewna dębowego.
8. Uzupełnienie brakujących detali struktury (profili, elementów snycerskich itp.) w odpowiednio dobranym gatunku drewna.
9. Wypełnienie drobnych ubytków drewna gotową dwuskładnikową masą Axson SC 258 podbarwianą pigmentami sypkimi do koloru drewna lub produkt równoważny.
10. Naniesienie bejcy odpowiednio dobranej do koloru oryginalnej.
11. Pokrycie drewna warstwą wykończeniową z użyciem politury szelakowej lub nawiązującego efektem półmatowego lakieru do drewna.
12. Wykonanie prac pozłotniczych z użyciem złota płatkowego 23 ¾ karata.
13. Dodatkowo opracowane zostanie wnętrze wnęki, które stanowić będzie tło dla figury NMP – srebro płatkowe i złoconych 12 gwiazdek, a także ornament wokół wnęki i w tronie tabernakulum.
14. Wykonanie dokumentacji konserwatorskiej.
PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH PRZY OBRAZIE ŚW. BRYGIDA
1. Demontaż obrazu z ołtarza głównego. Transport do pracowni. Wyjęcie z ramy.
2. Wstępne czyszczenie lica i odwrocia z kurzu i brudu.
3. Rozpoznanie stanu podobrazia drewnianego:
- sklejenie desek, ewentualne wzmocnienia konstrukcji
- ewentualne uzupełnienie ubytków drewna kitem dwuskładnikowym Araldit
- ewentualna impregnacja odwrocia przez kilkakrotne powlekanie roztworem Paraloidu B-72 w toluenie o procentowości od 10 - 25% z dodatkiem środka owadobójczego.
4. Oczyszczenie powierzchni malowidła z brudu środkami powierzchniowo- czynnymi neutralizowanymi terpentyną.
5. Konsolidacja warstw zaprawy z podłożem.
6. Usunięcie pociemniałego werniksu, ew. wadliwych retuszy, metodami opracowanymi na podstawie prób.
7. Uzupełnienie ubytków zaprawy kitami akrylowymi Stuccolini lub zaprawą kredowo-klejową. Opracowanie powierzchni zgodnie z założeniami, ew. korekta powierzchni starszych kitów.
8. Podklejenie odspojeń i pęcherzy metodą iniekcji lub przez nasycenie. Do głębszych zastrzyków proponuje się zastosowanie dyspersji Movilith DMC 2, a płytszych – roztworu kleiku króliczego lub karuku.
9. Powleczenie lica werniksem damarowym.
10. Uzupełnienie ubytków warstwy malarskiej scalająco farbami olejnymi Rembrandt i Talens odsączonymi na bibułce z werniksem damarowym jako spoiwem.
11. Werniksowanie końcowe lica werniksem damarowym przez powlekanie pędzlem, położenie pośredniej warstwy z metylocelulozy i naniesienie werniksu matowego w sprayu firmy Talens.
12. Montaż obrazu w ramie.
13. Wykonanie dokumentacji konserwatorskiej.
Planowane cele i efekty realizacji zadania pn.: Lublin, Kościół pw. Wniebowzięcia NMP Zwycięskiej-wotum króla W. Jagiełły za zwycięstwo w Bitwie pod Grunwaldem – prace konserwatorskie ołtarza głównego (1903r.) wraz z obrazem św. Brygidy (XVw.)
Powyższe prace konserwatorskie są przygotowanie do Jubileuszu 600-lecia zakończenia budowy świątyni w roku 2026.
Cele realizacji zadania:
- zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku poprzez pełną konserwację zabytków ruchomych położonych na terenie Pomnika Historii o wyjątkowej wartości historycznej, artystycznej, naukowej oraz uratowanie nielicznych i najcenniejszych pamiątek świadczących o bogatej przeszłości wotum króla W. Jagiełły, Sióstr Brygidek (1426-1870) i Sióstr Wizytek (1835-82).
-podkreślenie wartości historycznej i artystycznej obiektu (król Władysław Jagiełło, Bitwa pod Grunwaldem - ekspozycja historyczna, Kaplica Grunwaldzka, freski i gotycki portal XVw.), oraz ekspozycja archeologiczna i numizmatyczna, nośnik historii i tradycji.
-zahamowanie procesu degradacji oraz uratowanie przed zniszczeniem najcenniejszych i nielicznych zabytków ruchomych w świątyni, która jest wotum króla Jagiełły za zwycięstwo w Bitwie pod Grunwaldem
-przywrócenie właściwego stanu technicznego i utraconych walorów artystyczno-estetycznych z ustabilizowaniem własności mechanicznych materiału,
-szybka interwencja w celu zahamowania postępujących zniszczeń, redukcja ich przyczyn. Stan zachowania zły czy wskazujący na konieczność prac. Brak działań doprowadzi do dalszych, nieodwracalnych w skutkach zniszczeń najcenniejszych zabytków.
- kontynuacja prac konserwatorskich i restauratorskich zabytkow ruchomych, będących wyposażeniem kościoła – wotum króla Władysława Jagiełły za zwycięstwo w Bitwie pod Grunwaldem.
-poprawa dostępności obiektu dla turystów i warunków przechowywania zabytków ruchomych.
-wykorzystanie potencjału dziedzictwa kulturowego do rozwoju turystyki, wyjątkowo cenny obiekt z XV w. (gotyk i renesans). Pomnik wdzięczności króla Jagiełły zachowując status materialnych świadectw minionych wieków, pozostanie integralną częścią czasów obecnych i przyszłych.
Galeria:
https://archiwum.pobrygidkowski.pl/galeria/obraz-w-brygidy-po-konserwacji-prace-dofinansowano-ze-rodkow-ministra-spraw-wewntrznych-i-administracji-oraz-lubelskiego-wojewodzkiego-konserwatora-zabytkow-w-lublinie.html
https://archiwum.pobrygidkowski.pl/galeria/zabytki/otarz-gowny-z-obrazem-w-brygidy-stan-przed-rozpoczciem-prac-kwiecie-2021.html
https://archiwum.pobrygidkowski.pl/galeria/zabytki/prace-konserwatorskie-otarza-gownego-wraz-z-obrazem-w-brygidy-kwiecie-sierpie-2021-r.html
https://archiwum.pobrygidkowski.pl/galeria/zabytki/otarz-gowny-prace-konserwatorskie-dofinansowano-przez-ministra-kultury-dziedzictwa-narodowego-i-sportu-oraz-ministerstwo-spraw-wewntrznych-i-administracji-fundusz-kocielny-sierpie-2021.html